14 grudnia 2023 roku w Collegium Novum odbył się kolejny wykład z cyklu „Poszukiwanie prawdy i służba społeczeństwu – spotkania z uczonymi”. Wykład ten, zatytułowany „Cukrzyca choroba cywilizacyjna XXI wieku”, poprowadził wybitny uczony prof. dr hab. n. med. Maciej Tadeusz Małecki. Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, zaliczaną obecnie do chorób cywilizacyjnych. W dzisiejszych czasach jest to niezwykle często spotykany zespół chorób związany z licznymi powikłaniami. Dzięki wykładowi prof. Macieja Małeckiego można liczyć na to, że przekazane informacje poprawią stan zdrowia poprzez utrzymanie właściwej diety, zachowań prozdrowotnych, a w przypadku chorych, którzy zapewne znajdowali się wśród słuchaczy, jednocześnie ochronią przed powikłaniami.

Spotkanie otworzył prof. Piotr Laidler – Prezes SAUJ.  Przywitał wykładowcę prof. dr hab. n. med. Macieja Małeckiego a także przybyłych Prorektorów UJ - prof. dr hab. Dorotę Malec, prof. dr hab. Jarosława Górniaka oraz  Panią Prodziekan wydz. lekarskiego prof. dr hab. Jolantę Pytko-Polończyk oraz zgromadzonych słuchaczy.

Następnie prof. Piotr Laidler przedstawił zebranym - członkom SAUJ, studentom medycyny i wielu gościom, którzy zainteresowani są informacjami dotyczącymi cukrzycy - sylwetkę prof. dra hab. Macieja Małeckiego.

Prof. Maciej Małecki jest specjalistą w zakresie chorób wewnętrznych – diabetologii i endokrynologii, autorem kilkuset publikacji z tych zakresów. W latach 2015 – 2019 był Prezesem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego a teraz jest Członkiem Zarządu Głównego tego Towarzystwa. Prof. Maciej Małecki znajduje się na jednym z czołowych miejsc tzw. „Listy Stu” - najbardziej wpływowych lekarzy w polskiej medycynie i jednocześnie od lat jest obecny na elitarnej liście Uniwersytetu Stanforda wśród 2% najlepszych naukowców na świecie. Od 2017 roku jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Jest Ekspertem EU do oceny projektów naukowych. Profesor zabiegał zawsze o to, żeby pacjenci chorzy na cukrzycę byli w Polsce leczeni w możliwie najlepszy sposób. W 2011 roku profesor na łamach "Gazety Wyborczej" opublikował list, w którym sprzeciwiał się wejściu w życie listy leków refundowanych, która zmieniała odpłatność za leki na niekorzyść chorych. Otwarty list profesora do Ministerstwa Zdrowia okazał się skuteczny. Nowoczesne leki zaczęły być refundowane dla tej grupy chorych.

Cukrzyca w Polsce to problem, który z roku na rok narasta. Statystyki wskazują, że aktualnie co 10. mieszkaniec naszego kraju cierpi na cukrzycę. Polska jest krajem w Europie o najwyższym wskaźniku wzrostu przypadków zachorowania na tę groźna dla życia chorobę.  

Profesor Maciej Małecki przedstawił i omówił definicję tej przypadłości oraz zwrócił uwagę słuchaczy na to, że cukrzyca to nie jedna jednostka chorobowa a cała grupa chorób, spośród których wszystkie powodują zwiększenie poziomu  glukozy we krwi, co może prowadzić do powikłań uszkadzających narządy organizmu ludzkiego – nerki, oczy, naczynia krwionośne, w tym zasilające serce.

Dalej, prof. Maciej Małecki omówił cukrzycę najczystszych typów, pierwszego i drugiego, przy czym dokładnie omówił ten drugi typ, który dotyczy 80% do 90% zachorowań na tę chorobę. Jest to problem dotykający osoby najczęściej po 45 roku życia, w związku z czym cukrzyca typu 2 nazywana jest często chorobą drugiej połowy życia. Ponieważ cukrzyca tego typu rozwija się w organizmie ludzkim początkowo bez wyraźnych objawów, niezwykle ważne jest to, jak stwierdził prof. Maciej Małecki, aby monitorować poziom glukozy. Przy czym, jak zaznaczył profesor, pomiar ten nie jest metodą wspomagającą leczenie, lecz tylko metodą kontroli stanu zdrowia. Ma to bardzo istotne znaczenie w przypadkach tzw. stanów przedcukrzycowych, a więc zanim doszło do zachorowania na cukrzycę typu 2. Wczesne stwierdzenie nieprawidłowości parametrów pozwoli na zmianę trybu życia w tym na  zwiększenie ilości czasu poświęconego na ruch, zmniejszenie masy ciała i korekcję diety. Pomiar poziomu glukozy u osób po 45 roku życia, jak radzi prof. Maciej Małecki, powinien być wykonywany co rok.

Praktyczne rady wygłaszane przez tego, jednego z najwybitniejszych polskich diabetologów, miały i mają ogromne znaczenie, szczególnie w przypadku osób w starszym wieku, dla których zagrożenie cukrzycą typu 2, jest znacznie podwyższone. Dotyczyło to więc znakomitej większości słuchaczy wykładu. Jest to tym bardziej ważne, że jak się ocenia, bardzo wiele osób, których dotknęła ta przypadłość, nie wie o tym a nie leczona cukrzyca  typu 2 może powodować bardzo groźne dla zdrowia skutki. Powikłania, które pojawią się przy niezdiagnozowanej cukrzycy typu 2, w przypadku chorych, którzy cierpią na inne przypadłości, np. choroby układu krążenia czy nerek, skrócić mogą o kilkanaście lat długość życia, jak stwierdził prof. Maciej Małecki

W dalszej części wykładu profesor omówił także cukrzycę typu 1 a więc chorobę, która w przypadku braku reakcji, jest zawsze chorobą śmiertelną. Przedstawił i omówił, dostępne dla chorych, urządzenia dozujące insulinę, w tym najnowocześniejsze pompy insulinowe współpracujące z podskórnymi elektrodami do ciągłego pomiaru poziomu glukozy. Urządzenia te zwalniają chorego z obowiązku myślenia o pomiarach poziomu glukozy i podawaniu insuliny za pomocą tzw. pena.

Następnie prof. Maciej Małecki omówił leki stosowane w przypadkach cukrzycy typu 2, także najnowocześniejsze, zmniejszające ryzyko chorób układu krążenia w tym udarów mięśnia sercowego i zawałów serca. Leczenie cukrzycy tego typu polega nie tylko na podawaniu środków zmniejszających do prawidłowego poziom glukozy, lecz także na leczeniu często towarzyszącej cukrzycy  otyłości, nadciśnienia tętniczego, podwyższonego stężenia złego cholesterolu. Jak podkreślił prof. Maciej Małecki na zakończenie wykładu, zadaniem diabetologów nie jest obniżenie poziomu glukozy u chorych, lecz sprawienie, by żyli oni jak najdłużej.